Dynastia Piastów

Dynastia Piastów

Piastowie – pierwsza historyczna dynastia panująca w Polsce od ok. 960 do 1370 roku. Za jej protoplastę uchodzi na półlegendarny Piast, syn Chościska, rataj spod Gniezna. Syn Piasta, Siemowit, (IX wiek) został księciem Polan. Pierwszym władcą z dynastii Piastów, którego historyczność nie jest kwestionowana, był Mieszko I (zm. 992), prawnuk Siemowita.

Piastowie zasiadali na polskim tronie od około 960 roku[1] (choć faktycznie na arenie międzynarodowej jako dynastia zaistnieli po przyjęciu chrztu przez Mieszka I w 966 roku) do 1370 roku (z przerwą na panowanie Wacława II[2]), kiedy to zmarł Kazimierz III Wielki. Boczne linie Piastów utrzymały się na Mazowszu (do 1526 roku) i na Śląsku (do 1675 roku).

Od pokolenia synów Bolesława III Krzywoustego[3] Piastów dzieli się na linie śląską (wywodzącą się od Władysława II Wygnańca), wielkopolską (wywodzącą się od Mieszka III Starego), małopolską, mazowiecką i kujawską (wywodzącą się od Kazimierza II Sprawiedliwego).

Mieszko I

Mieszko I (960 - 992)



W 965 roku Mieszko, stając wobec zagrożenia ze strony poszerzającego się cesarstwa niemieckiego, zawarł porozumienie z Bolesławem I - księciem czeskim. Zgodnie z nim poślubił on czeską księżniczkę Dobrawę, córkę Bolesława. Następstwem tego kroku był pokój z Czechami (do czasu śmierci Dobrawy) jak i przyjęcie od Czech, będących od 874 roku państwem chrześcijańskim, chrztu. Miało to miejsce w 966 roku. Zaletą tego kroku było uniknięcie uzależnienia od Niemiec. Sam chrzest dał Polsce:
- zespolenie państwa w całość
- pomoc ze strony papiestwa, pod opiekę, którego Mieszko oddał Polskę w 990 roku w dokumencie "Dagome iudex".
- zaliczenie do grona państw chrześcijańskich, prze, co władca polski traktowany był na równi z innymi,
- rozwój kultury i pisma,
- ochrona przed najazdami niemieckimi pod pretekstem chrystianizacji,
- dostęp do osiągnięć kulturowych i cywilizacyjnego Zachodu.
Tuż po chrzcie, bo już w 968 roku, biskup misyjny Jordan z Lotaryngii, za zgodą cesarza Ottona I utworzył w Poznaniu pierwsze w Polsce biskupstwo, które było niezależne od arcybiskupstwa w Magdeburgu roszczącego sobie prawa do zwierzchnictwa nad Kościołem Polskim.
Terytorium państwa Mieszka wynosiło na początku ostatniej dekady X wieku około 250 tys. km i liczyło około 1 miliona ludności. Rok 990 przyjmuje się jako datę zjednoczenia etnicznych ziem polskich. Pod berłem Mieszka I znajdowały się: Małopolska, Wielkopolska, Śląsk, Mazowsze, Kujawy i Pomorze

Bolesław Chrobry

Bolesław Chrobry (992-1025)



Po śmierci Mieszka I w 992 roku, na tronie polskim doszło do walki o władzę pomiędzy potomkami władcy. Jednakże syn Mieszka i Dobrawy dość szybko uporał się z konkurentami od władzy i zasiadł na tronie jako książę polski. Za jego panowania Polska urosła do rangi potęgi, powiększyła swoje terytorium jak i umocniona została pozycja chrześcijaństwa.

Mieszko II Lambert

Mieszko II Lambert (1025-1034)

Po śmierci Bolesława Chrobrego na tronie Polskim zasiadł Mieszko II, który jeszcze w 1025 roku koronował się na króla. Jego bracia Bezprym i Otton zostali pominięci. Polska jednak przeżywała kryzys, który rozpoczął się już pod koniec panowania Chrobrego. Głównymi powodami były:
- słaba integralność z nowymi terenami (Milsko, Łużyce, Grody Czerwieński),
- szybki rozwój terytorialny przy powolnym rozwoju kadry urzędniczej,
- koniec procesu kształtowanie się struktur państw ościennych,
- próby uniezależnienia się rycerstwa od władzy centralnej,
- obciążenie społeczeństwa podatkami, na Kościół, państwo i drużyny.
Początkowo Mieszko II kontynuował politykę ojca. Usunął rodzeństwo i wyruszył na wyprawę łupieżczą do Saksonii, prowadząc wojną zaczepną przeciw Niemcom.

Kazimierz I Mnich-Odnowiciel

Kazimierz I Mnich-Odnowiciel (1034-1058)

Po śmierci Mieszka narastający od lat kryzys nasila się. Władcą zostaje Kazimierz I, jednakże po wystąpieniu panów feudalnych, nie zgadzających się z centralną władzą księcia, zostaje on zmuszony do opuszczenia kraju. Po powstaniu Mazowsze odrywa się od Polski pod władzą dygnitarza Mieszka II Masława, a reszta kraju rozpada się na dzielnice, rządzone przez samozwańczych władców. Powstaje antyfeudalny ruch ludowy, zwrócony przeciw Kościołowi, który aprobował wyzysk feudalny. Na pewien okres przywrócony zostaje w kraju kult pogański. W 1038 lub 1039 książę czeski Brzetysław, korzystając z osłabienia i zamieszania w kraju, najechał na Polskę, zajmując Wielkopolską i Śląsk. Wywiózł on z Polski relikwie św. Wojciecha i bardzo zniszczył zajęte tereny. Od północy na Polskę najeżdżają również Prusowie i Pomorzanie. Istnieje hipoteza, że w latach 1034-39 polska była pod panowaniem Bolesława Zapomnianego, syna Mieszka II.

Bolesław Śmiały

Bolesław Śmiały (1058-1079)

Po śmierci księcia Kazimierza, na tronie polskim zasiadł jego syn książę Bolesław. Nowy władca prowadził bardzo ożywioną politykę międzynarodową. Zmienił kierunek orientacji polityki polskiej z poparcia dla cesarza na poparcie dla papieża. W 1060 roku Bolesław interweniował na Węgrzech na rzecz Beli I z dynastii Arpadów, a w1063 na rzecz jego syna Gejzy. Obydwie wyprawy miały charakter antyniemiecki. Podobnie jak kolejne interwencje w Czechach z 1070, 1071, 1072 i z lat 1075-76. W 1069 Szczodry wyprawia się na Ruś Kijowską z pomocą dla spokrewnionego z nim Izasława, który popadł w zatargi z braćmi. Z 1076 Bolesław w porozumieniu z papieżem Grzegorzem VII koronuje się na króla Polski, zaznaczając tym jednolitość państwową i niezależność od cesarza. W 1077 roku, po śmierci władcy węgierskiego Beli I, Bolesław wprowadza na tron jego brata, wychowanego w Polsce księcia Władysława. Potwierdza tym faktem swoje poparcie dla zwolenników niezależności Węgier od cesarza. W tym samym roku Bole-sław zmuszony jest do kolejnej interwencji na rzecz Izasława, który utracił okresowo tron kijowski. Wracając z wyprawy umacnia polskie panowanie w Grodach Czerwieńskich.
Polityka Bolesława przywróciła Polsce pełną niezależność. Zakończył on proces odbudowy Polski po kryzysie monarchii wczesnopiastowskiej. W Polsce zaczęto bić srebrną monetę. Ustabilizowana sytuacja zewnętrzna nie szła niestety w parze z sytuacją wewnętrzną.

Władysław Herman

Władysław Herman (1079-1102)

Po wejściu na tron Władysława Hermana Polska znów poczęła podupadać. Straciła znaczenie międzynarodowe wypracowane przez Bolesława Śmiałego. Herman zrezygnował z koronacji, zmieniając kierunek polityki polskiej z pro papieskiego na pro cesarski. Było to m.in. wynikiem wygranej cesarza Henryka IV w sporze z Grzegorzem VII. W imieniu Władysława rządy sprawował wojewoda Sieciech z rodu Starżów, z którym to książę wyprawił się w 1090 roku na Pomorze Zachodnie (na skutek buntu w latach 1091-1092 Pomorze utrzymuje niezależność). Sieciech sprawował on brutalne rządy, przeciwko którym wystąpili możni, którzy za panowania Hermana zanotowali poważny wzrost znaczenia. Zmusili oni w 1093 roku Władysława do uznania nieślubnego syna Zbigniewa, któremu król, na skutek buntu popieranego przez większą część możnych i rycerstwa, nadał Śląsk. Palatyn Sieciech zaatakował Śląsk i uwięził Zbigniewa. Ten jednak odzyskawszy wolność sprzymierzył się ze swoim bratem Bolesławem Krzywoustym. Bracia wraz z możnymi doprowadzili do usunięcia Sieciecha. Na Władysławie Hermanie wymusili oni przyznanie poszczególnych dzielnic. W 1097 roku doszło do podziału kraju :
- Władysław Herman utrzymał władzę zwierzchnią, dzielnicę mazowiecką i główne grody.
- Zbigniew otrzymał Wielkopolskę i Kujawy,
- Bolesław Krzywousty dostał Śląsk, ziemię lubuską i Małopolskę, jednak główne grody obsadzone były przez wojska Władysława